مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری دانشگاه مشهد باز نگری
. مقدمه:
در هر جامعهای نیروی فعال و جوان
بعنوان یکی از ذخایر و سرمایههای آن جامعه محسوب و مطرح میباشد و در عمل
نیز چرخهی فعالیتهای مختلف پیکره اجتماع بطور مستقیم و غیرمستقیم متکی به
نیروهای فوق است که متاسفانه قشر وسیعی از جوانان و نوجوانان ما اکنون
گرفتار سیگار شدهاند که آنان را در کام خویش فرو میبرد و توان حرکت و فکر
را از آنان میگیرد و هستی را از آنها ساقط میکند .
۱ - بالاترین رقم سنی معتادان در ایران را افراد ۲۷ - ۲۱ساله تشکیل میدهند.
۲ - افرادی که به انواع سیگار اعتیاد
پیدا کردهاند، اغلب اولین تجربهشان را به صورت تفریحی و در دوران نوجوانی
با کشیدن سیگار شروع کردهاند.
۳ - تشخیص رفتارهای آشکار دوره نوجوانی از رفتارهای ناشی از مصرف سیگار دشوار است.
۴ - نوجوانانی که از بودن در
خانوادهیشان احساس رضایت داشتهاند و روابط صمیمی بین اعضای خانواده وجود
داشتهاست، کمتر به دنبال سیگار، الکل و انواع مخدرها بودهاند.
یکی از مشکلات عمدهای که نسل جوان جامعه
با آن رو به روست، خطر گرایش به مصرف سیگار است. از آن جا که مصرف این
گونه مواد (انواع سیگارها، قرصها، مخدرها و...) در بین جوانان و نوجوانان
رو به افزایش است، وظیفه والدین، مربیان و سایر نهادهای اجتماعی و آموزشی
برای آگاه ساختن قشر جوان از عواقب مصرف سیگار به مراتب سنگینتر از قبل
میشود. با توجه به این موضوع، والدین و مربیان باید سعی کنند با استفاده
از روشها و آموزشهای لازم، بچهها را از همان دوران کودکی و پیش نوجوانی
با آثار زیان بار مصرف سیگار و اثرات و پیامدهای ناشی از آن بر جسم و روان
شان مطلع سازند.
به رغم نکوهش و مذمت در مضرات سیگار و
هشدار محققان، پزشکان و کارشناسان بهداشتی و فعالیت رسانه‌ها در مورد این
بلای خانمانسوز و قاتل خاموش، باز هم به وفور مشاهده می‌کنیم که افراد
بسیاری در جامعه همچنان به کشیدن سیگار و دود کردن وجود خود مشغول هستند و
هیچ توجهی به این هشدارها و علایم خطر ندارند و افراد دیگر را به این ورطه و
منجلاب می‌کشند.
آیا می‌دانند که چرا سیگار می‌کشند و چه
چیزی از کشیدن سیگار نصیب آنها میشود یا چه خسارات جبران‌ناپذیری به روح و
جسم و اگر صاحب خانواده هستند به خانواده بیگناه آنها وارد میشود و جدای
از این چه ضربه‌ای به افراد جامعه به خصوص نوجوانان، جوانان و قشر دانشجو
که در حالت هشدار قرار دارد وارد میشود؟!
باید بدانیم که اگر راهکارهای پیشگیرانه و
موثر در شیوع مصرف سیگار و سیگار در میان نوجوانان و جوانان در نظر گرفته
نشود، همواره باید نگران عواقب به مراتب بدتری از این بلای خانمانسوز در
میان نسل فردای جامعه باشیم!
افرادی که نگرشها و باورهای مثبت و یا
خنثی به سیگار دارند، احتمال مصرف و اعتیادشان بیش از کسانی است که
نگرشهای منفی دارند. این نگرشهای مثبت معمولاً عبارتند از: کسب بزرگی و
تشخص، رفع دردهای جسمی و خستگی، کسب آرامش روانی، توانایی مصرف مواد بدون
ابتلا به اعتیاد.
از آنجا که محیط آموزشی بعد از خانواده،
مهمترین نهاد آموزشی و تربیتی است، میتواند از راههای زیر زمینه ساز
مصرف سیگار در نوجوانان باشد:
بی توجهی به مصرف سیگار و فقدان محدودیت
یا مقررات جدی منع مصرف در محیط آموزشی، استرسهای شدید تحصیلی و محیطی،
فقدان حمایت اساتید و مسئولان از نیازهای عاطفی و روانی به خصوص به هنگام
بروز مشکلات و طرد شدن از طرف آنان. تحقیقات نشان میدهند، افرادی که به
انواع سیگار اعتیاد پیدا کرده اند، اغلب اولین تجربهشان را به صورت تفریحی
و با کشیدن سیگار و در دوران نوجوانی کسب کرده بودند و به تدریج اعتیاد
آنان، از حالت تفریح خارج شده و با تکرار و زیاد شدن میزان مصرف، معتاد
شدهاند. گروهی دیگر از جوانان و نوجوانانی که شروع به مصرف سیگار میکنند،
اظهار میدارند که برای فرار از مشکلات و مسائل زندگی روزمره و داشتن
احساسی بهتر از احساس فعلی شان دست به این کار زدهاند.
1-2 . بیان مسأله:
پدیده گرایش به سیگار بعنوان یکی از
مهمترین آسیب‌های اجتماعی خاصه در میان نسل جوان توجه بسیاری از متخصصان و
مسئولین، سیاسی فرهنگی، تربیتی و آموزشی بسیاری از کشورها را به خود
معطوف ساخته است.
در کشور ایران به دلیل وجود بافت
جوان جمعیتی این موضوع پیچیدگی خاص خود را یافته است. لذا شناسایی و تبیین
درست آن برای یافتن راه‌حلهای مناسب ضروری به نظر میرسد . اما از آنجایی
این گروه نقش‌های متعدد و تعیین‌کننده‌ای در جامعه بعهده دارند، آسیب آنان
حتی در میزان پایین لطمه‌های جبران ناپذیری فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی
و غیره را بدنبال خواهد داشت؛ لذا اتخاذ برنامه‌های پیشگیرانه در مورد
آنان از الویت بسیار برخوردار است.
بررسی مصرف سیگار در زمان حاضر از اهمیت
ویژهای برخوردار است. از یک طرف جمعیت جامعهی ایران جوان است و از طرف
دیگر جوانان اصلیترین قربانیان مصرف سیگار هستند چرا که جوانان به خاطر
خصوصیات جوانی، آسیب پذیری بیشتری دارند چون پویا و جستجو گرند.
امروزه کارشناسان و صاحب نظران معتقدند
که در حال حاضر بحران مصرف سیگار و سیگار را در کنار 3 بحران یعنی((بحران
نابودی محیط زیست، بحران تهدید اتمی و بحران فقر)) به عنوان مسئله روز در
آمده است. طبیعی است که حل این بحران و معضل و بلای خانمانسوز از عهده یک
سازمان و یا چند مرجع، آن هم صرفاً با یک بر خورد قهری نه تنها خارج بوده
بلکه نگرش یک بُعدی به مسئله است و وضعیت فعلی را بدتر خواهد نمود. به
گونهای که عمیقاً احساس میشود تنها راه حل موضوع، خارج شدن از ((برنامه
روزی)) و گام برداشتن در مسیر ((برنامه ریزی)) و ایجاد عزم ملی و بسیج
همگانی در این راستا است. کسی نیست که در خصوص مضرات و اثرات سوء سیاسی،
اجتماعی و فرهنگی معضل سیگار که در قرن حاضر از مهمترین و دردناکترین
معضلات بشری است آگاهی نداشته باشد. سیل خروشان مصرف سیگار بیرحمانه در
مسیر حرکت خود، کودکان، نوجوانان و جوانان و حتی سالخوردگان را طعمه قرار
داده و علاوه بر متلاشی کردن کانون گرم و پاک خانوادگی سبب ناکامی در زندگی
و تمایل بخودکشی و مرگ در آنها نیز میگردد.
مشکل مصرف سیگار به عنوان یک پدیده مهلک که نتایجش میتواند اثرات بسیار سویی در
زمینههای سیاسی، اقتصادی وفرهنگی جامعه داشته باشد در هر جامعهای مطرح
است ومعمولاً گروهی که در برابر این پدیده خطرناک بیش از سایرگروهها
آسیبپذیر است همانا (گروه جوان) یک جامعه میباشند به طورکلی وقتی صحبت از
گروه جوانان میشود مقصود افرادی بین پانزده تا بیست سال است که گروهی
وسیعی از جمعیّت جهان یعنی حدود % 5/8 ازجمعیت کشورهای پیشرفته و %9/10
ازجمعیت کشورهای در حال توسعه را تشکیل میدهند .
آنچه مسلم است دلایل مصرف سیگار بسیار
پیچیده است و از فرهنگی به فرهنگ دیگر و کشوری به کشور دیگرتفاوت میکند.
تحقیقات متعددی در داخل کشور و از آن جمله در سطح دانشگاهها صورت گرفته
است که به نحوی به علل گرایش به مصرف سیگار و غیره پرداختهاند و در این
زمینه به نتایجی نیز دست یافتهاند امّا همچنان که ذکر شد گرایش و مصرف
سیگار بسته به فرهنگ،مذهب، قومیت، منطقهی جغرافیایی، شرایط آب و هوایی،
سطح اقتصادی، فرهنگی و علمی نه تنها با خارج از کشور بلکه حتی در داخل کشور
ما نیز تفاوت میکند. به همین خاطر و با توجه به اهمیت موضوع یعنی مصرف
سیگار در بین دانشجویان دانشگاه، از آنجایی که پژوهشی در این خصوص در سطح
دانشگاه فردوسی صورت نگرفته بود بر آن شدیم تا با انجام این پژوهش به بررسی
مصرف سیگار و مقایسهی بهداشت روانی در بین دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری
بپردازیم.
1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق:
دانشجویان قشری هستند که سکانداران
آیندهی هدایت کشور محسوب میشوند و اگر این قشر عظیم خود دارای زمینه و
بستر مناسب برای رشد و تعالی نباشند چه بسا پس از اینکه وارد جامعه و نیروی
کار کشور که شدند با توجه به پیشینهی نامناسب خود بسیاری دیگر از اقشار و
گروههای مختلف جامعه را نیز تحت تأثیر خود قرار داده و از این طریق
لطمات جبران ناپذیری به پیکرهی اجتماع بزنند. برای مثال دانشجویی که اکنون
خود سیگار مصرف میکند و در آینده نیز قرار باشد معلم شود و به تربیت و
تعلیم فرزندان ما بپردازد، چگونه میتواند مانع از این شود که الگوی
دانشآموزان خود واقع نشود و از این طریق آنها را تحت تأثیر خود قرار
ندهد. از اینگونه مثالها زیاد میتوان بیان نمود اما آنچه که مهم است این
است که مسئولان آموزشی و فرهنگی کشور و بخصوص دانشگاهها اقدام به آموزش و
فرهنگ سازی در این زمینه در سطح کشور و دانشگاهها نمایند.
آنچه که تقریبا همگانی است و در بین
جوانان بیشترجامعهها دیده میشود مصرف سیگار به منظور برطرف کردن اضطراب
وافسردگی نهفته است. در صورتی که جوانان به علت نا آگاهی به جای استفاده
ازمکانیسمهای دفاعی موجود در از بین بردن ناراحتیهایشان به دنبال یک
راهحل فوری و معجزهآسا میکردند که اضطراب یا افسردگی خود را برطرف کنند
که معمولا در این گونه موارد به وسیله دوستان همسن و سالشان سیگار به آنها
معرفی میگردد به عقیدهی یکی از متخصصان عادت به مصرف سیگار مانند سایر
عادتها، عادت نمیشود مگر با انجام و تامین نیازهای فرد البته باید ذکر
کرد که فقط یک شخصیت فکری مضطرب و یا افسرده نیست که به مصرف سیگارروی
میآورد بلکه گروههای دیگر جوانان نیز ممکن است دچار این دام شوند. جوانان
به علت اینکه مانند بزرگسالان آمادگی پذیرش و مقابله با مشکلات زندگی را
ندارند و برخی از مشکلات عادی برای آنان به صورت شدید و جدّی جلوه و تظاهر
میکند بنابراین دربرابرمشکلات وخطرات احتمالی آسیب پذیرند به ویژه دوران
بلوغ که جوانان دچار مشکلات و بحرانهایی میگردند. وظیفهی بزرگترها ایجاب
میکند که به طورمنطقی و صحیح با جوانان و مشکلاتشان روبهرو گردند.
متاسفانه والدین یا مربیان آگاهی و اطلاعات اندکی در مورد تحولات روحی
دوران بلوغ جوان دارند. لذا به جای برخورد منطقی و درست با مشکل جوانان او
را هدف انتقادها وملامتهای خود قرار میدهند. لذا نمیتوانند آنچنان که
باید و شاید جوان را در برابر مشکلات زندگی و یا ناراحتیهایش که ناشی
ازدوران بلوغ و احیانا کمبود محبت و عدم درک ازطرف بزرگترها از خانواده و
اجتماع فراری شده و به دنبال یک ماده معجزهگر باشند که سیگار را مییابند
زیرا جوان میبیند که دوستانش نه تنها او را ملامت نمیکنند بلکه وی را
بیشتر و بهتر نیز درک میکنند لذا هرگونه راهحلی را که آنان برای رفع مشکل
پیشنهاد کنند بدون هیچگونه تامل و تعلقی میپذیرد...........و همه چیز از
همین جا شروع میشود..........ابتدا سیگار..............سپس سیگار همراه
حشیش ...........وبلاخره هروئین.
پیشینه مصرف دخانیات به طور تخمینی به
حدود ده هزار سال پیش میرسد. در چین و یونان باستان، بر اساس نوشته های
تاریخ نویسان و آثار حکاکی شده، از تنباکو و توتون به عنوان گیاهی داروئی
یاد شده است.
پژوهشهای انجام شده نشان میدهد که اکثر
معتادان، سیگار مصرف میکنند و نیز اعتیاد را از سیگار شروع کردهاند. بر
اساس معیارهای تشخیصی سازمان بهداشت جهانی، سیگار در ردیف مواد اعتیادآور
محسوب میشود. سیگار، در ورودی اعتیاد، و چراغ سبزی برای سایر اعتیادها
است. مصرف سیگار، نخستین قدم به سوی اعتیاد است. سیگار، زمینهساز اعتیاد
به سیگار بوده و مادر اعتیاد به سیگار محسوب میشود.
